HAZIRLAYAN: Emine ORTAKAYA
Etta Palm d'Aelders: Kadın Hakları Mücadelesinin Öncüsü
Doğum: Nisan 1743 Groningen, Hollanda
Ölüm tarihi ve yeri: 28 Mart 1799 Lahey, Hollanda
Doğum adı | Etta Lubina Johanna Aelders
Aelders Barones olarak da bilinen Etta Lubina Johanna Aelders, Groningen'de orta sınıf bir ailede doğdu. O, duvar kâğıdı tüccarı ve tefeci olan Jacob Aelders van Nieuwenhuys ile bir rahibe olan Agatha Petronella de Sitter'in kızıdır. Babası öldüğünde 1759, annesi olan Hıristiyan Palm, 1762 yılında evlendi. Etta 1767'de Amsterdam'a yerleşti ve burada kısa süre sonra Messina'ya konsolos olarak atanan Hollandalı bir vatansever olan Jan Munniks ile arkadaş oldu. Messina yolunda, 1773 civarında hastalandı ve yerleştiği Paris'te kaldı. Hollanda'nın toplumsal yapısı, 18. yüzyılda bazı köklü değişimlerin eşiğindeydi. Ancak belki de bu dönemde en dikkat çekici gelişmelerden biri, kadınların haklarına dair başlattıkları mücadeleydi. "Devrimin kadınları" diye anılan, ‘Hakikat Dostları Derneği’ (Societe des amis de la verite) çatısı altında bir kadınlar kolu kuran ve çeşitli devrimci kadın kulüplerini birleştirmeye çalışarak öne çıkanlardan biri, Etta Palm d'Aelders'di. Hollanda kökenli, eğitimli, göz kamaştırıcı bu kadın, oldukça hareketli bir hayattan sonra 1774'te Paris'e yerleşmiş, liberal ve Avrupalı diplomat çevreleriyle ilişkiye geçmişti. Aynı zamanda, 1792'ye kadar sona ermeyecek olan yoğun bir "gayri resmi muhabir Casusluk faaliyetinde bulunduğu belirtiliyor. Kendisini çoğu zaman uzlaşmaz çıkarların, bazen Hollanda'nın, bazen Prusya'nın ve bazen de Fransa'nın hizmetine sundu. Böylece, Fransa'ya vardığında, Stadtholder'ı Fransız diplomasisi hakkında bilgilendirmesi için para alır. 1774'ten itibaren, bir Fransız-İngiliz savaşı durumunda orada hüküm süren ruh halini "araştırmak" için 1778'de Hollanda'ya dönmesini isteyen Kont de Maurepas tarafından korundu.
Halka açık bir şekilde kadınlar lehine konuşan ilk kadın olduğu kabul edilen Etta Palm, gazetelerde çeşitli makaleler ve hicivler yayımlamış, 1790 ve 1791 arasında "Hakikat Dostları’nda kadın haklarıyla ilgili öfkeli ve kışkırtıcı konuşmalar yapmıştı. Sloganı "Biz sizin yoldaşınız ve köleleriniz değiliz"di. Örneğin bir Alıntı:
"Beyler, (...) eğer [Doğa] size daha gergin bir kol verdiyse, bizi ahlaki güçte sizin eşitleriniz haline getirdi ve belki de hayal gücünün canlılığıyla, duyguların inceliğiyle, aksiliklerde teslimiyetle, acıda sertlik, acı çekmede sabır, nihayet ruh cömertliği ve vatanseverlik azmi ile ve bu doğal nitelikler dikkatli eğitimle, oylarınızın teşvikiyle, halk ödülleriyle güçlendirilseydi, bunu söylemekten korkmuyorum, bizim cinsiyet genellikle sizinkini aşar. ".
D'Aelders, Ulusal Meclis'te bir kadın heyetinin başında yer aldı ve verdiği bir dilekçeyle bütün malların ilk erkek çocuğa devredilme uygulamasının kaldırılmasını, kadınlar ve erkekler için eşit boşanma hakkını, şiddet gören kadınların korunmasını ve siyasi eşitliği, hatta tüm askeri hizmetlere ve görevlere eşit ulaşımı talep etti. Ayrıca Yurtsever ve Yardımsever ‘Hakikat Dostları Derneği’ (Societe patriotique et de bienfaisance des Amies de la Verite) başkanı olarak fakir kadınlar ve özellikle çocuklar için eğitim ve bakımlarının üstlenilmesi gereken ulusal bir refah sistemi için öneriler geliştirdi.
Etta Palm of Aelders, doğrudan siyasi eylemde bulunan birkaç kadından biridir. 30 Aralık 1790'da, Meclisin önünde Kadın aleyhine Erkekler lehine Kanunların Adaletsizliği Üzerine bir konuşma okudu. Kadının ev içi rolünü ya da kadının tabi kılınmasını sorgulamıyor. Kadınların siyasi hayata müdahale etme olasılığını iddia ediyor, kardeşlik toplumlarını ve Bordeaux, Alès ve Creil'in kadınsı siyasi hareketlerini birleştirmeye çalışıyordu.
1 Nisan 1792, Meclis'te bir grup kadın eşliğinde Etta Palm Aelders Şöyle konuşuyor. Kadınlar, eğitim hakkını, 21 yaşında çoğunluğu, siyasi özgürlüğü, eşit hakları, boşanma yasasını iddia ediyor. Meclis Başkanının cevabı, kabul edilemezliğin sonudur: "Meclis yapmakla yükümlü olduğu yasalarda pişmanlık ve gözyaşlarını uyandıracak her şeyden kaçınacaktır".
Etta Palm d'Aelders: Bir Devrimci Ruh
Etta Palm d'Aelders’in hayatı, yalnızca kişisel bir hikâye değil, aynı zamanda tüm kadınlar için önemli bir semboldü. Etta'nın en büyük hedeflerinden biri kadınların toplumsal yaşamda daha aktif bir rol oynamasını sağlamaktı. Üzerinde düşündüğü konular arasında eğitimden istihdama kadar geniş bir yelpazede yer alan meseleler vardı. İddia edilir ki; Etta Palm'ın yazdığı metinler ve makaleler zamanında birçok kadının fikrini etkiledi. Belki de “Sadece erkekler düşünemez” diyerek toplumun temel değerlerine karşı ses yükselttiği günleri hayal etmek bile heyecan verici.
Devrim sırasında kadının özgürleşmesi ve kadın erkek eşitliği lehine dikkate değer bir faaliyette bulunmuştur.
Journal d'État et du Citoyen'in genel yayın yönetmeni Louise-Félicité de Kéralio ile yakından bağlantılıydı. Ayrıca fikirlerini desteklediği Olympe de Gouges ile de bağlantılarını sürdürüyordu. Olympe de Gouges; her iki cinsiyette ‘Fraternal Derneği’ de (1790) Üyesi, ‘Gerçeğin Dostları Yurtsever Derneği’ de (1790) Üyesi, ‘Vatansever ve Hayırsever Hakikat Dostları Derneği'ni kurmuştur (Mart 1791).
Etta Palm’ın öncülüğünde kurulan ‘Hakikat Dostları Derneği’ (Societe patriotique et de bienfaisance des Amies de la Verite), kadının sosyal statüsünü değiştirmek amacıyla oluşturulmuştu. Resmi kayıtlara göre bu konfederasyon çerçevesinde Hollanda’nın farklı şehirlerinde toplamda 24 tane kadın kulübü kurulmuştu. Bu kulüpler aracılığıyla kadınlar; eğitim hakkından eşitlik taleplerine kadar birçok konuda birbirlerini desteklemeye başladılar.
O dönemin koşullarını düşünürsek, bu kulüplerin kurulması oldukça cesurca bir hareketti! Bazı tarihçilere göre bu yapılanma ilerleyen yıllarda diğer Avrupa ülkelerine de ilham kaynağı oldu. O günlerde kadınların dayanışması zayıftı fakat Etta'nın vizyonu ile birlikte yeni umut tohumları ekilmeye başlamıştı.
17 Temmuz 1791’de Amsterdam’da düzenlenen ilk toplantıda yaklaşık 300 kadın bir araya gelmişti... Kimileri heyecan içinde birbirleriyle konuşuyor kimileri ise geleceğe dair karamsar düşünceler içinde kaygıyla bekliyordu! Resmi olmayan verilere göre toplantıya katılanlardan yalnızca %10’u daha önce böyle bir organizasyona katılmıştı; yani çoğu için ilk deneyim olacaktı!
Bununla birlikte toplantıda herkes için ortak hedef belliydi: Kadın haklarını savunmak! Toplantıya katılanlardan biri olan Anna Müller şöyle demiştir: "O an hissettiğimiz dayanışma duygusunu anlatacak kelime bulamıyorum; adeta içimdeki ateş yeniden yanmaya başladı.” İşte o anlar tam anlamıyla tarih yazılıyordu!
Diplomatik bir görev için Hollanda'ya giden Etta Palm, 1795 yılında cumhuriyetin ilanından sonra burada casuslukla suçlandı ve tutuklandı. 1799'da Den Haag'da serbest bırakılmasından kısa bir süre sonra da öldü.
Dikkat çeken şeylerden biri de o dönemlerde sosyal medya yokken insanların nasıl haberleştiğiydi... Telefon zincirleri ya da WhatsApp grupları, Radyo duyuruları gibi modern iletişim araçlarının olmadığı zamanlarda da birbirlerine ulaşmanın yollarını buluyorlardı; mahalle dayanışmaları ön plana çıkıyordu.
Kadınlar arası bilgi alışverişi genellikle el yazısıyla yazılmış bildiriler aracılığıyla yapılıyordu; önceden belirlenmiş bir haneye bırakılan notlarla fikir alışverişi gerçekleştiriliyordu. Hatta bazı tanıkların ifadelerine göre belirli saatlerde kapılara bırakılan bu bildirimler önemli bilgilerin yayılmasını sağlıyordu.
Bugün düşündüğümüzde toplumsal hareketlerin nasıl değiştiğini gözlemlemek oldukça ilginç… Günümüzde Twitter (@............ ya da Instagram üzerinden paylaşılan fikirlerle ses getiren sosyal medyanın varlığı tartışmasızdır! Elbette çağımızdaki dijital platformlar çok farklı ama eski dayanışmanın özünün hala geçerli olduğunu söylemek mümkün...
Sonuç: Düşünmeye Değer Bir Soru, Tarihin tozlu sayfalarında kaybolmuş yüzlerce hikâye varken bize düşen görev ne? Geçmişte yaşananlardan ders alarak bugüne nasıl katkıda bulunabiliriz? Belki de sorulması gereken asıl soru şudur: Bu tarihi mücadelelerin bize kattığı özgürlük bilinciyle gelecek nesillere neler bırakabileceğiz?
KAYNAKÇA:
https://tariholay.com/
www.wikipedia.com
21 Nisan 2025
Etta Palm d'Aelders: Kadın Hakları Mücadelesinin Öncüsü
Doğum: Nisan 1743 Groningen, Hollanda
Ölüm tarihi ve yeri: 28 Mart 1799 Lahey, Hollanda
Doğum adı | Etta Lubina Johanna Aelders
Aelders Barones olarak da bilinen Etta Lubina Johanna Aelders, Groningen'de orta sınıf bir ailede doğdu. O, duvar kâğıdı tüccarı ve tefeci olan Jacob Aelders van Nieuwenhuys ile bir rahibe olan Agatha Petronella de Sitter'in kızıdır. Babası öldüğünde 1759, annesi olan Hıristiyan Palm, 1762 yılında evlendi. Etta 1767'de Amsterdam'a yerleşti ve burada kısa süre sonra Messina'ya konsolos olarak atanan Hollandalı bir vatansever olan Jan Munniks ile arkadaş oldu. Messina yolunda, 1773 civarında hastalandı ve yerleştiği Paris'te kaldı. Hollanda'nın toplumsal yapısı, 18. yüzyılda bazı köklü değişimlerin eşiğindeydi. Ancak belki de bu dönemde en dikkat çekici gelişmelerden biri, kadınların haklarına dair başlattıkları mücadeleydi. "Devrimin kadınları" diye anılan, ‘Hakikat Dostları Derneği’ (Societe des amis de la verite) çatısı altında bir kadınlar kolu kuran ve çeşitli devrimci kadın kulüplerini birleştirmeye çalışarak öne çıkanlardan biri, Etta Palm d'Aelders'di. Hollanda kökenli, eğitimli, göz kamaştırıcı bu kadın, oldukça hareketli bir hayattan sonra 1774'te Paris'e yerleşmiş, liberal ve Avrupalı diplomat çevreleriyle ilişkiye geçmişti. Aynı zamanda, 1792'ye kadar sona ermeyecek olan yoğun bir "gayri resmi muhabir Casusluk faaliyetinde bulunduğu belirtiliyor. Kendisini çoğu zaman uzlaşmaz çıkarların, bazen Hollanda'nın, bazen Prusya'nın ve bazen de Fransa'nın hizmetine sundu. Böylece, Fransa'ya vardığında, Stadtholder'ı Fransız diplomasisi hakkında bilgilendirmesi için para alır. 1774'ten itibaren, bir Fransız-İngiliz savaşı durumunda orada hüküm süren ruh halini "araştırmak" için 1778'de Hollanda'ya dönmesini isteyen Kont de Maurepas tarafından korundu.
Halka açık bir şekilde kadınlar lehine konuşan ilk kadın olduğu kabul edilen Etta Palm, gazetelerde çeşitli makaleler ve hicivler yayımlamış, 1790 ve 1791 arasında "Hakikat Dostları’nda kadın haklarıyla ilgili öfkeli ve kışkırtıcı konuşmalar yapmıştı. Sloganı "Biz sizin yoldaşınız ve köleleriniz değiliz"di. Örneğin bir Alıntı:
"Beyler, (...) eğer [Doğa] size daha gergin bir kol verdiyse, bizi ahlaki güçte sizin eşitleriniz haline getirdi ve belki de hayal gücünün canlılığıyla, duyguların inceliğiyle, aksiliklerde teslimiyetle, acıda sertlik, acı çekmede sabır, nihayet ruh cömertliği ve vatanseverlik azmi ile ve bu doğal nitelikler dikkatli eğitimle, oylarınızın teşvikiyle, halk ödülleriyle güçlendirilseydi, bunu söylemekten korkmuyorum, bizim cinsiyet genellikle sizinkini aşar. ".
D'Aelders, Ulusal Meclis'te bir kadın heyetinin başında yer aldı ve verdiği bir dilekçeyle bütün malların ilk erkek çocuğa devredilme uygulamasının kaldırılmasını, kadınlar ve erkekler için eşit boşanma hakkını, şiddet gören kadınların korunmasını ve siyasi eşitliği, hatta tüm askeri hizmetlere ve görevlere eşit ulaşımı talep etti. Ayrıca Yurtsever ve Yardımsever ‘Hakikat Dostları Derneği’ (Societe patriotique et de bienfaisance des Amies de la Verite) başkanı olarak fakir kadınlar ve özellikle çocuklar için eğitim ve bakımlarının üstlenilmesi gereken ulusal bir refah sistemi için öneriler geliştirdi.
Etta Palm of Aelders, doğrudan siyasi eylemde bulunan birkaç kadından biridir. 30 Aralık 1790'da, Meclisin önünde Kadın aleyhine Erkekler lehine Kanunların Adaletsizliği Üzerine bir konuşma okudu. Kadının ev içi rolünü ya da kadının tabi kılınmasını sorgulamıyor. Kadınların siyasi hayata müdahale etme olasılığını iddia ediyor, kardeşlik toplumlarını ve Bordeaux, Alès ve Creil'in kadınsı siyasi hareketlerini birleştirmeye çalışıyordu.
1 Nisan 1792, Meclis'te bir grup kadın eşliğinde Etta Palm Aelders Şöyle konuşuyor. Kadınlar, eğitim hakkını, 21 yaşında çoğunluğu, siyasi özgürlüğü, eşit hakları, boşanma yasasını iddia ediyor. Meclis Başkanının cevabı, kabul edilemezliğin sonudur: "Meclis yapmakla yükümlü olduğu yasalarda pişmanlık ve gözyaşlarını uyandıracak her şeyden kaçınacaktır".
Etta Palm d'Aelders: Bir Devrimci Ruh
Etta Palm d'Aelders’in hayatı, yalnızca kişisel bir hikâye değil, aynı zamanda tüm kadınlar için önemli bir semboldü. Etta'nın en büyük hedeflerinden biri kadınların toplumsal yaşamda daha aktif bir rol oynamasını sağlamaktı. Üzerinde düşündüğü konular arasında eğitimden istihdama kadar geniş bir yelpazede yer alan meseleler vardı. İddia edilir ki; Etta Palm'ın yazdığı metinler ve makaleler zamanında birçok kadının fikrini etkiledi. Belki de “Sadece erkekler düşünemez” diyerek toplumun temel değerlerine karşı ses yükselttiği günleri hayal etmek bile heyecan verici.
Devrim sırasında kadının özgürleşmesi ve kadın erkek eşitliği lehine dikkate değer bir faaliyette bulunmuştur.
Journal d'État et du Citoyen'in genel yayın yönetmeni Louise-Félicité de Kéralio ile yakından bağlantılıydı. Ayrıca fikirlerini desteklediği Olympe de Gouges ile de bağlantılarını sürdürüyordu. Olympe de Gouges; her iki cinsiyette ‘Fraternal Derneği’ de (1790) Üyesi, ‘Gerçeğin Dostları Yurtsever Derneği’ de (1790) Üyesi, ‘Vatansever ve Hayırsever Hakikat Dostları Derneği'ni kurmuştur (Mart 1791).
Etta Palm’ın öncülüğünde kurulan ‘Hakikat Dostları Derneği’ (Societe patriotique et de bienfaisance des Amies de la Verite), kadının sosyal statüsünü değiştirmek amacıyla oluşturulmuştu. Resmi kayıtlara göre bu konfederasyon çerçevesinde Hollanda’nın farklı şehirlerinde toplamda 24 tane kadın kulübü kurulmuştu. Bu kulüpler aracılığıyla kadınlar; eğitim hakkından eşitlik taleplerine kadar birçok konuda birbirlerini desteklemeye başladılar.
O dönemin koşullarını düşünürsek, bu kulüplerin kurulması oldukça cesurca bir hareketti! Bazı tarihçilere göre bu yapılanma ilerleyen yıllarda diğer Avrupa ülkelerine de ilham kaynağı oldu. O günlerde kadınların dayanışması zayıftı fakat Etta'nın vizyonu ile birlikte yeni umut tohumları ekilmeye başlamıştı.
17 Temmuz 1791’de Amsterdam’da düzenlenen ilk toplantıda yaklaşık 300 kadın bir araya gelmişti... Kimileri heyecan içinde birbirleriyle konuşuyor kimileri ise geleceğe dair karamsar düşünceler içinde kaygıyla bekliyordu! Resmi olmayan verilere göre toplantıya katılanlardan yalnızca %10’u daha önce böyle bir organizasyona katılmıştı; yani çoğu için ilk deneyim olacaktı!
Bununla birlikte toplantıda herkes için ortak hedef belliydi: Kadın haklarını savunmak! Toplantıya katılanlardan biri olan Anna Müller şöyle demiştir: "O an hissettiğimiz dayanışma duygusunu anlatacak kelime bulamıyorum; adeta içimdeki ateş yeniden yanmaya başladı.” İşte o anlar tam anlamıyla tarih yazılıyordu!
Diplomatik bir görev için Hollanda'ya giden Etta Palm, 1795 yılında cumhuriyetin ilanından sonra burada casuslukla suçlandı ve tutuklandı. 1799'da Den Haag'da serbest bırakılmasından kısa bir süre sonra da öldü.
Dikkat çeken şeylerden biri de o dönemlerde sosyal medya yokken insanların nasıl haberleştiğiydi... Telefon zincirleri ya da WhatsApp grupları, Radyo duyuruları gibi modern iletişim araçlarının olmadığı zamanlarda da birbirlerine ulaşmanın yollarını buluyorlardı; mahalle dayanışmaları ön plana çıkıyordu.
Kadınlar arası bilgi alışverişi genellikle el yazısıyla yazılmış bildiriler aracılığıyla yapılıyordu; önceden belirlenmiş bir haneye bırakılan notlarla fikir alışverişi gerçekleştiriliyordu. Hatta bazı tanıkların ifadelerine göre belirli saatlerde kapılara bırakılan bu bildirimler önemli bilgilerin yayılmasını sağlıyordu.
Bugün düşündüğümüzde toplumsal hareketlerin nasıl değiştiğini gözlemlemek oldukça ilginç… Günümüzde Twitter (@............ ya da Instagram üzerinden paylaşılan fikirlerle ses getiren sosyal medyanın varlığı tartışmasızdır! Elbette çağımızdaki dijital platformlar çok farklı ama eski dayanışmanın özünün hala geçerli olduğunu söylemek mümkün...
Sonuç: Düşünmeye Değer Bir Soru, Tarihin tozlu sayfalarında kaybolmuş yüzlerce hikâye varken bize düşen görev ne? Geçmişte yaşananlardan ders alarak bugüne nasıl katkıda bulunabiliriz? Belki de sorulması gereken asıl soru şudur: Bu tarihi mücadelelerin bize kattığı özgürlük bilinciyle gelecek nesillere neler bırakabileceğiz?
KAYNAKÇA:
https://tariholay.com/
www.wikipedia.com
21 Nisan 2025
Yorumlar
Bu yazı için yorum mevcut değil.
Dilerseniz Buradan yeni yorum gönderebilirsiniz.